Làng gốm Bàu Trúc – Một trong những làng gốm cổ xưa nhất Đông Nam Á tại Ninh Thuận

Home » Làng gốm Bàu Trúc – Một trong những làng gốm cổ xưa nhất Đông Nam Á tại Ninh Thuận

Nằm ngay trung tâm thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, làng gốm Bàu Trúc nổi tiếng là một trong những làng gốm cổ nhất Đông Nam Á còn tồn tại, trở thành điểm đến hấp dẫn du khách.

Xem thêm: Du lịch Ninh Thuận

Làng gốm Bàu Trúc – Một trong những làng gốm cổ xưa nhất Đông Nam Á tại Ninh Thuận

Theo dân gian, ông tổ của làng gốm Bàu Trúc là Po K’long Chank – quan cận thần của vua Po K’long Giarai (1151-1205). Gần một nghìn năm trước chính Po K’long Chank đã dạy người dân ở Bàu Trúc cách lấy đất, nặn hình rồi nung thành những vật gia dụng. Trước kia, nghề làm gốm ở đây chủ yếu do phụ nữ đảm nhiệm, vì thế phụ nữ Bàu Trúc vừa lớn lên đã được mẹ hướng dẫn làm gốm và cứ thế, nghề gốm ở đây lưu truyền đến ngày nay.

Nếu ghé Bàu Trúc đúng dịp lễ hội Katê (khoảng từ cuối tháng 9 đến tháng 10 dương lịch), bạn sẽ có cơ hội tham gia vào đoàn rước kiệu đầy màu sắc từ nhà làng ra đền thờ Po K’Long Chank. Vào ngày này, các gia đình trong làng đội lễ vật tới đền dâng cúng, các vị chức sắc làm nghi lễ truyền thống mở cửa đền, tắm tượng… tất cả được tiến hành gần giống như cách người Chăm tổ chức lễ Katê trên các đền tháp.

Các làng gốm như: Bát Tràng, Chu Đậu, Biên Hòa, Phước Tích, Thanh Hà… đã áp dụng công nghệ vào sản xuất, dùng bàn xoay để nặn, sử dụng men để trang trí hay dùng công nghệ nung trong lò sử dụng điện, ga… Mặc dù vậy, làng gốm Bàu Trúc hiện tại vẫn duy trì cách làm gốm truyền thống gần ngàn năm nay, như cái cách tổ tiên họ vẫn làm.

Những sản phẩm gốm ở làng được tạo ra bằng kỹ thuật có cái tên rất dân dã “làm bằng tay, xoay bằng mông”. Người thợ gốm đi giật lùi, tay “bắt” từng lọn đất, tay trong thì ép, tay ngoài thì xoa, biến những khối đất vô tri, vô giác thành sản phẩm gốm độc đáo, mang đậm nét văn hóa Chăm. Cách nung ở Bàu Trúc vẫn là kỹ thuật nung lộ thiên bằng củi, rơm, trấu…

Làng gốm Bàu Trúc hiện có hơn 400 hộ gia đình thì có tới 80% các gia đình đều tham gia làm gốm. Mỗi gia đình là một xưởng gốm riêng biệt. Ngoài nhà trưng bày gốm được nhà nước đầu tư xây dựng, thì hầu hết nơi ở của các gia đình cũng chính là lò nung gốm. Để phục vụ du lịch, người Bàu Trúc sẽ biểu diễn cho du khách xem kỹ thuật tạo hình gốm truyền thống. Chỉ vài phút “tay nắn, mông xoay”, cục đất thô đã biến thành chiếc lọ hoa xinh xắn với hoa văn theo đúng yêu cầu của bạn.

Các cơ sở gốm ở làng gốm Bàu Trúc hiện đã chuyển qua làm gốm mỹ nghệ. Do du lịch phát triển, nghề gốm không chỉ dành cho phụ nữ mà đàn ông đã tham gia làm gốm nhiều hơn. Theo thời gian, người ta đã sáng tạo ra đa dạng mẫu mã từ bình hoa, ấm nước cho đến nồi niêu, chum vại… Đặc biệt ở đây có những tháp Chăm, tượng mô phỏng các vị thần Brahma, Vishnu, Shiva… hay tượng nữ thần Apsara độc đáo.

Ảnh: @bui_kha_uyen

Hoa văn trang trí trên gốm Bàu Trúc là những đường chạm khắc, đắp nổi mang nét văn hóa Chăm Pa rõ rệt. Những người thợ hầu như không cần bản vẽ, họ tự do gửi hồn mình vào trong từng nét khắc hoa văn, tạo ra thành phẩm không giống với bất cứ sản phẩm nào khác. Sản phẩm ở làng gốm Bàu Trúc có màu sắc vàng đỏ, đỏ hồng, xen lẫn những vệt nâu, đen xám, đấy là những màu đặc trưng kết tinh từ đất, nước qua lửa nung cùng với sự cần mẫn của con người.

Ảnh: @dhuy_bui

Đến làng gốm Bàu Trúc, du khách còn được chiêm ngưỡng các thiếu nữ Chăm uyển chuyển qua các điệu múa rộn ràng trong tiếng trống Ghi Năng, tiếng kèn Saranai hay những bài dân ca Chăm: Thay Mai, Daoh Dam Dara… Ngoài ra các món ăn từ thịt trâu, thịt dê, cừu, gà nấu bằng các loại rau lá đặc trưng; các loại bánh truyền thống Ginraong Laya hay món bánh Sakaya ngày xưa dùng để tiến Vua cũng rất đáng để thưởng thức.

Mới đây, việc UNESCO ghi danh nghệ thuật làm gốm của người Chăm vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp là sự khẳng định bản sắc văn hóa Việt Nam trong kho tàng di sản văn hóa thế giới. Do đó, nghề làm gốm truyền thống ở Bàu Trúc càng được tôn vinh và bảo vệ, để du khách trong và ngoài nước hiểu hơn về văn hóa truyền thống của các dân tộc Việt Nam.