Qua đèo Ngang ghé Hoành Sơn Quan – di tích cổ xưa có tuổi đời 190 năm

Home » Qua đèo Ngang ghé Hoành Sơn Quan – di tích cổ xưa có tuổi đời 190 năm

Nằm trên đèo Ngang, giữa ranh giới Hà Tĩnh – Quảng Bình, di tích Hoành Sơn Quan được mệnh danh là “cổng trời”, sánh ngang với “thiên hạ đệ nhất hùng quan” đèo Hải Vân trên con đường thiên lý Bắc – Nam.

Xem thêm: Du lịch Quảng Bình

Qua đèo Ngang ghé Hoành Sơn Quan – di tích cổ xưa có tuổi đời 190 năm

Hoành Sơn Quan vốn là một danh thắng nổi tiếng từ xa xưa. Nơi đây không chỉ nổi tiếng với bài thơ “Qua đèo Ngang” mà đã nổi tiếng từ thời vua Lê Thánh Tông Nam chinh. Ngoài ra còn có nhiều tao nhân mặc khách qua đây như Nguyễn Thiếp, Nguyễn Nễ, Bùi Dương Lịch, vua Thiệu Trị… đến Nguyễn Trường Tộ, Cao Bá Quát… và còn xuất hiện trong lời sấm “Hoành Sơn nhất đái, vạn đại dung thân” của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm.

Ảnh: Báo Công An Nhân Dân

Theo sử sách, đèo Ngang từng là ranh giới tự nhiên của Đại Việt và Chăm Pa, sau đó trở thành điểm phân định Đàng Trong – Đàng Ngoài. Chúa tiên Nguyễn Hoàng là người đầu tiên đặt tên “Quảng Bình” vào năm Hoằng Định thứ 5 (1640). Nguyễn Hoàng đã cải đổi tên các khu vực hành chính hai xứ Thuận Quảng, đổi phủ Tân Bình làm phủ Quảng Bình. Tên gọi Quảng Bình bắt đầu từ đây.

Ảnh: Vnexpress

Thời gian Trịnh – Nguyễn phân tranh kéo dài 228 năm, đến năm 1786 mới kết thúc cuộc chiến. Sau cuộc chiến, Nguyễn Huệ là người đầu tiên xóa bỏ ranh giới sông Gianh, nhập hai châu Nam, Bắc Bố Chính thành châu Thuận Chính. Hoành Sơn Quan được xây dựng năm Minh Mệnh thứ 14 (1833), cửa ải được xây trên núi và xây bằng đá núi, phía trước có mở một cửa, hai bên có tường ngăn, có trại lính với mục đích kiểm soát người qua lại.

Ảnh: Vnexpress

Đặc biệt, đội quân xây dựng Hoành Sơn Quan có đến 300 người, do thự Bố Chính là Trần Văn Tuân cai quản, hoàn thành trong 1 tháng. Sau khi hoàn thành thì có tổng cộng 20 lính Quảng Bình thay phiên nhau canh giữ. Cửa ải Hoành Sơn Quan ngày đó là một điểm quan trọng trấn giữ con đường thiên lý Bắc – Nam với chiều cao hơn 4m. Hoành Sơn Quan trước đây mỗi bên có 1.000 bậc thang đá để dân chúng leo qua đèo.

Ảnh: @dammaynho

Ảnh: Vnexpress

Hoành Sơn Quan là chứng tích lịch sử đặc biệt, một điểm nhấn cho vẻ đẹp của dãy núi Hoành Sơn. 190 năm trôi qua, cửa Hoành Sơn ở phía Nam chỉ còn lại dấu tích không còn bậc đá, phía Bắc vẫn còn vài trăm bậc đá. Dẫu vậy, Hoành Sơn Quan vẫn giữ được những nét cổ kính, uy nghi, phong trần nơi đầu núi góc biển, là địa danh có ý nghĩa quan trọng trong lịch sử.

Nhìn từ Hoành Sơn Quan.

Hoành Sơn Quan được cả Quảng Bình và Hà Tĩnh xếp hạng di tích lịch sử – văn hóa vào năm 2002 và 2005. Hai tỉnh này cũng đều đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di tích quốc gia nhưng không được chấp nhận bởi tranh chấp. Hà Tĩnh cho rằng xét theo địa giới thì khu vực di tích này thuộc về Hà Tĩnh. Nhưng, Quảng Bình không chịu, bởi trong sử sách công nhận công trình này của Quảng Bình.

Hầm qua đèo Ngang.

Ảnh: @_duongqui

Cũng bởi sự tranh chấp đó mà hiện trạng Hoành Sơn Quan ngày nay khá đáng buồn, nó đang dần bị lãng quên. Tất cả chỉ còn lại chiếc cổng và đoạn tường thành rêu phong, hoang phế, cỏ mọc um tùm… khiến nhiều người đến đây tham quan đều ái ngại. Hầu như các mặt tường và bên trong vòm cửa đều bị bôi bẩn với những hình vẽ, chữ viết lem luốc do du khách để lại.

Ảnh: @dntrinh.hh

Thêm nữa, khi chưa có hầm đường bộ, người dân qua lại phải vượt đèo Ngang thì Hoành Sơn Quan được nhiều người biết đến và tiện đường ghé thăm. Nhưng giờ, đa số người dân đều chọn cách đi qua hầm để rút ngắn lộ trình nên di tích ít được chú ý hơn trước. Thỉnh thoảng mới có vài nhóm du khách đi bằng xe máy, dừng chân bên di tích thăm thú, chụp ảnh.